Wijn, kaas en intellectueel eigendomsrecht

Afgelopen donderdagavond was Ilja Gort te gast bij Pauw. Gort, wijnboer en schrijver, werd geïnterviewd over zijn nieuwste boek: Château Fatale, een thriller over de internationale wijnfraude. Naast vermaken, zou het boek de lezer ook wat bijbrengen op het gebied van wijnfraude. Maar wat heeft dit te maken met het intellectuele eigendomsrecht?

Consumenten hebben bij bepaalde namen een zekere verwachting. Zo kunnen zij na het ontkurken van een fles Champagne, een mousserende wijn verwachten en van een stuk Goudse kaas kan een zachte, romige of lichtpittige smaak verwacht worden. En een fles Chablis (afkomstig uit een klein dorpje in midden Frankrijk) is van een veel hogere kwaliteit (en prijs) dan een willekeurige fles uit de supermarkt. Sommige herkomstnamen zijn daarom beschermd. Zij mogen alleen gebruikt worden voor producten die daadwerkelijk uit de betreffende streek afkomstig zijn. Het zou immers niet eerlijk zijn als een wijnboer uit een ander gebied, met andere druiven een andere wijn produceert, maar door het gebruik van ‘Chablis’ op zijn etiket, meelift op de goede reputatie van de wijnen uit die streek. Deze beschermde herkomstbenamingen lijken daarom op intellectuele eigendomsrechten. Net als bij intellectuele eigendomsrechten is het voeren van de herkomstbenaming een exclusief recht. Het gebruik van de herkomstbenaming is voorbehouden aan de producent uit een bepaald gebeid of de producent van een traditionele specialiteit.

Er zijn 3 smaken herkomstbescherming te onderscheiden: de beschermde geografische aanduiding, de beschermde oorsprongsbenaming en de gegarandeerde traditionele specialiteit. Hiernaast biedt het merkenrecht bescherming.

Beschermde geografische aanduiding

Voor de beschermde geografische aanduiding is het nodig dat tenminste één van de stadia van productie, verwerking of bereiding van het product plaatsvindt in een bepaald gebied. Het onderdeel van de productie, verwerking of bereiding dat heeft plaatsgevonden in het betreffende gebied moet de karakteristieke eigenschap van het product opleveren. Een voorbeeld van een beschermde geografische aanduiding uit Nederland is ‘Gouda Holland’ voor kazen. De kaas moet in Nederland geproduceerd zijn uit in Nederland gewonnen koemelk van in Nederland gevestigde melkveehouderijbedrijven en gerijpt in Nederlandse rijpingskamers.

Beschermde oorsprongsbenaming

De beschermde oorsprongsbenaming is nog een striktere bescherming dan de beschermde geografische aanduiding. Producten die deze status genieten, moeten namelijk niet alleen geproduceerd, verwerkt en bereid worden in een bepaald gebied, maar dit moet ook gebeuren volgens een erkende en gecontroleerde werkwijze. Een voorbeeld van zo’n product is Parmaham. Dus een ham mag alleen Parmaham genoemd worden als deze geproduceerd, verwerkt en bereid wordt in de regio rond Parma (Noord-Italië), volgens een erkende en gecontroleerde werkwijze. Een Nederlands voorbeeld is de Noord-Hollandse Edammer kaas. ‘Edam Holland’ is ook een beschermde geografische aanduiding. Een kaas die het beschermde oorsprongskeurmerk draagt, is dus niet alleen afkomstig uit Nederland, maar ook volgens de erkende Noord-Hollandse werkwijze gemaakt.

Gegarandeerde traditionele specialiteit

Om het gegarandeerde traditionele specialiteit-keurmerk te hebben, is het niet nodig dat het product uit een bepaalde regio afkomstig is. Het is wel vereist dat het product een bijzonder traditioneel karakter heeft, vanwege de samenstelling of de bereidingswijze. Iets is ‘traditioneel’ wanneer het binnen de EU 30 jaar of langer op dezelfde wijze of met dezelfde samenstelling geproduceerd wordt. Voorbeelden hiervan zijn Mozzarella en Serranoham.

Merkenrecht

Naast deze bescherming van herkomstbenaming, volgt ook bescherming van herkomstbenamingen uit het merkenrecht. Uit het merkenrecht volgt namelijk dat het niet is toegestaan om een merk voor een wijn te registreren dat een oorsprongsaanduiding bevat, terwijl het product niet uit het aangegeven gebied afkomstig is.

Regelmatig komt het voor dat fraudeurs willen meeliften op de reputatie van zo’n beschermde herkomstnaam. Zij vervalsen het etiket, vullen een fles met druivensap en verkopen deze voor de prijzen van een originele fles. Een lucratieve business, zolang je niet gepakt wordt…

Chablis of nie, ik neem er nog een. Goed weekend, cheers!

Menno Loos, april 2015