Portretrecht onder de AVG
door Barbara Mooij
Het portretrecht is een oud recht dat de privacy van geportretteerden beschermt. De geportretteerde moet toestemming geven voor de openbaarmaking van de afbeelding, tenzij er sprake is van een uitzondering. Met de inwerkingtreding van de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) overlapt een deel van de bescherming van het portretrecht met de AVG.
Wat is een portret?
Een portret is een herkenbare afbeelding van een persoon. Of het portret is vastgelegd op een foto, video, tekening of op andere wijze, maakt niet uit. Het portretrecht is geregeld in de Auteurswet. De Auteurswet onderscheidt een portret dat in opdracht is gemaakt en een portret dat zonder opdracht is gemaakt. Voor openbaarmaking van het portret in opdracht heeft de maker toestemming nodig van de geportretteerde(n). Voor een portret zonder opdracht is het uitgangspunt dat niet steeds voorafgaande toestemming is vereist. De openbaarmaking mag niet als de geportretteerde een redelijk belang heeft dat zich daartegen verzet. Dit redelijke belang bestaat uit privacy of de verzilverbare bekendheid van de persoon. Het privacydeel zal nu worden bepaald door de AVG.
Waarom is de AVG van toepassing?
De AVG is kort gezegd van toepassing bij de verwerking van persoonsgegevens. Een persoonsgegeven is informatie over een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijk persoon. Om te bepalen of een persoon identificeerbaar is moet rekening worden gehouden met alle middelen waarvan redelijkerwijs valt te verwachten dat zij worden gebruikt om de persoon te identificeren. Een portret – een herkenbare afbeelding van een persoon – is dus een persoonsgegeven. Als uit een foto ras, etniciteit, gezondheidsgegevens of religiegegevens kunnen worden afgeleid of als een foto wordt gebruikt ter identificatie, dan is een foto zelfs een bijzonder persoonsgegeven. Voor bijzondere persoonsgegevens gelden strengere privacyregels. Of de verwerking van foto’s mag worden beschouwd als een verwerking van bijzondere persoonsgegevens is afhankelijk van de context.
Wanneer iemand zich verzet tegen de openbaarmaking van zijn portret wegens een privacybelang of zijn portret verwijderd wil hebben uit privacyoverwegingen, zal hij een beroep moeten doen op de AVG. Openbaarmaking en verwijdering zijn beide vormen van verwerking. Verwerking is slechts rechtmatig indien daarvoor een grondslag is. Een geldige grondslag is bijvoorbeeld toestemming voor de verwerking. De AVG stelt hier wel strikte voorwaarden aan. De toestemming kan altijd weer worden ingetrokken. Als de toestemming is ingetrokken en er geen andere grondslag is, dan moet het portret zonder onredelijke vertraging worden gewist. De persoon heeft dan een recht op gegevenswissing, omdat er geen grondslag voor de verwerking (meer) is.
Uitzonderingen AVG
De AVG is slechts beperkt van toepassing, indien de verwerking gebeurt voor journalistieke doeleinden en voor academische, artistieke of literaire uitdrukkingsvormen. Zo kan iemand zich niet beroepen op het recht op gegevenswissing voor zover de verwerking nodig is voor het uitoefenen van het recht op vrijheid van meningsuiting en informatie. Er gelden bovendien voorwaarden voor de toepassing van de journalistieke exceptie. De twee belangrijkste voorwaarden zijn dat de publicatie van algemeen belang is en dat er een recht van repliek is. Het is dan onmogelijk om je toestemming in te trekken. Een zogeheten quitclaim is daarom ook na aanvaarding in beginsel niet te herroepen. De quitclaim kan eventueel nog wel worden aangetast bij onredelijk bezwarende voorwaarden of als andere verplichtingen niet zijn nagekomen.
Het portretrecht onder de AVG komt neer op het vereiste van openbaarmaking met toestemming. Indien een uitzondering van toepassing is dan moet dezelfde belangenafweging worden gemaakt als in het portretrecht onder de Auteurswet. Heb je een vraag over portretrecht of de AVG, dan kun je een aanvraag indienen via ons aanvraagformulier.