Hyperlinken na de GS Media-zaak; de zoektocht naar een balans
Het is besloten; GeenStijl’s hyperlink “Fucking uitgelekt! Naaktfotoos Britt Dekker” is niet toegestaan volgens het Europese Hof van Justitie. Het Hof heeft op 8 september geoordeeld dat deze link naar de nog niet gepubliceerde foto’s van Playboy wel degelijk een “mededeling aan een nieuw publiek” en een schending van het auteursrecht vormt.[1] Hyperlinks zijn essentieel voor de ontwikkeling van het Internet en voor de vrijheid van meningsuiting. Om enerzijds deze publieke belangen te waarborgen en anderzijds de auteursrechthouder te beschermen moet er worden gezocht naar een juiste balans. Wordt deze balans door het Hof bereikt?
Een aanvulling van de Svensson-redenering
In de eerdere Svensson-zaak oordeelde het hof al dat het plaatsen van de omstreden hyperlink wel een “handeling bestaande in een mededeling” vormde, maar niet een “mededeling aan een nieuw publiek”.[2]
De GS Media-zaak betrof, in tegenstelling tot de Svensson-zaak, een hyperlink naar informatie die illegaal online was geplaatst. Het Hof hield vast aan de Svensson-zaak; het oordeelde dat er sprake was van een “mededeling” maar dat het dit keer wél ging om een “nieuw publiek” aangezien de rechthebbende geen toestemming had gegeven voor het bereiken van internetpubliek. Deze redenering heeft het hof aangevuld met twee nieuwe factoren; er ontstaat geen schending wanneer er geen kennis was van de illegaliteit van de onderliggende bron, maar bij commerciële partijen met een winstoogmerk wordt de aanwezigheid van deze kennis hoe dan ook verondersteld.[3]
Onzekerheid en een chilling effect
De kritiek op de GS Media-zaak houdt in dat het betrekken van factoren zoals de kennis van illegaliteit en het commerciële karakter van de hyperlinker nadelig kunnen zijn voor de rechtszekerheid. Het is namelijk moeilijk om te beoordelen wanneer iemand wel of geen kennis had van de illegaliteit van de bron. Daarnaast is het de vraag welke websites moeten worden aangemerkt als commerciële partij; wordt bij blogs met een beperkte winst deze kennis ook verondersteld?[4] Vermoedelijk zal het gaan om websites met betaalde abonnees of met commerciële reclame. Aanbieders van zoekmachines zullen bijvoorbeeld ingrijpende maatregelen moeten nemen.[5] De onzekerheid over de toepassing van deze factoren kan naast het publieke belang ook de rechthebbende benadelen, bijvoorbeeld wanneer de vereisten voor kennis van de illegaliteit te hoog zijn waardoor hyperlinks zelfs in extreme gevallen kunnen worden toegestaan.
Als commerciële internetgebruikers zich bij het plaatsen van iedere hyperlink blootstellen aan een schending van het auteursrecht, zullen zij hier terughoudend mee omgaan om risico’s te beperken. Dit “chilling effect” zal de ontwikkeling van het Internet en de vrijheid van meningsuiting niet goede komen.[6] Wanneer politieke informatie uitlekt op het internet moeten nieuwsmedia hier toch naar kunnen linken. Desondanks bepaalt het Hof dat nieuwsmedia zich niet op hun persexceptie kunnen beroepen om naar illegale content te linken.[7]
Oppositie tegen de Svensson-zaak
Sommige critici gaan zelfs in tegen de onderliggende Svensson-redenering en menen dat hyperlinken aanvankelijk nooit als mededelingshandeling had moeten worden gekwalificeerd. Ook Advocaat Generaal Wathelet verdedigt deze mening in zijn advies bij de GS Media-zaak. Volgens hem kan alleen de handeling van de persoon die de het werk oorspronkelijk op het Internet heeft geplaatst worden aangemerkt als “mededeling aan het publiek”. De hyperlink zelf is dit niet, aangezien de informatie voordien al beschikbaar was. Hierbij is het volgens de AG niet van belang dat de originele bron illegaal is of dat de hyperlinker kennis heeft van de illegaliteit.[8] Wel vinden dergelijke critici dat “extreme uitzonderingsgevallen” zoals de hyperlink in de GS Media-zaak verboden moeten worden. Anderen menen juist dat hyperlinken altijd als een “mededeling aan het publiek” zou moeten worden aangemerkt – zij zijn het oneens met het “nieuw publiek” criterium – en dat de aansprakelijkheid voor hyperlinks op een andere manier moet worden beperkt.[9]
Conclusie
Uit het voorgaande kan worden geconcludeerd dat de GS Media-uitspraak zowel voor het publieke belang als voor de rechthebbende nadelig kan uitpakken. De gewenste balans lijkt daarom tot nu toe nog niet bereikt te zijn. Over de vraag hoe deze balans dan wel bereikt moet worden zijn de meningen verdeeld; hyperlinken altijd of juist nooit kwalificeren als een mededelingshandeling. Het lijkt in ieder geval wenselijk om een duidelijke beperking van aansprakelijkheid voor hyperlinks vast te stellen met daarnaast een gepaste waarborging van auteursrechten in extreme gevallen. Toch is dit makkelijker gezegd dan gedaan.
[1] HvJ EU 8 september 2016 IEF 16235; ECLI:EU:C:2016:644 (GS Media/Sanoma) r.o. 49
[2] HvJ EU 13 februari 2014, ECLI:EU:C:2014:76 (Svensson) r.o. 21, 27
[3] HvJ EU 8 september 2016, IEF 16235; ECLI:EU:C:2016:644 (GS Media/Sanoma)
[4] S. van Voorst, ‘Uitspraak GeenStijl is een vervuiling van het auteursrechtelijke systeem’, Tweakers https://tweakers.net/nieuws/115481/uitspraak-geenstijl-is-een-vervuiling-van-het-auteursrechtelijke-systeem.html
[5] HvJ EU 8 sep 2016, IEF 16235; ECLI:EU:C:2016:644 (Voorpublicatie noot GS Media / Sanoma, Playboy & Britt Dekker), http://www.ie-forum.nl/artikelen/dirk-visser-het-belangrijkste-van-het-gs-media-arrest
[6] Conclusie Advocaat Generaal M. Wathelet d.d. 7 april 2016, ECLI:EU:C:2016:221 r.o. 78
HvJ EU 8 sep 2016, IEF 16235; ECLI:EU:C:2016:644 (Voorpublicatie noot GS Media / Sanoma, Playboy & Britt Dekker), http://www.ie-forum.nl/artikelen/dirk-visser-het-belangrijkste-van-het-gs-media-arrest
[7] HvJ EU 8 sep 2016, IEF 16235; ECLI:EU:C:2016:644 (Voorpublicatie noot GS Media / Sanoma, Playboy & Britt Dekker), http://www.ie-forum.nl/artikelen/dirk-visser-het-belangrijkste-van-het-gs-media-arrest
[8] Conclusie Advocaat Generaal M. Wathelet d.d. 7 april 2016, ECLI:EU:C:2016:221
[9] HvJ EU 8 sep 2016, IEF 16235; ECLI:EU:C:2016:644 (Voorpublicatie noot GS Media / Sanoma, Playboy & Britt Dekker), http://www.ie-forum.nl/artikelen/dirk-visser-het-belangrijkste-van-het-gs-media-arrest