Iedere dag hebben we wel te maken met het sluiten van overeenkomsten: van het boodschappen doen bij de supermarkt tot het afsluiten van een nieuw telefoonabonnement. Meestal hoeven we hier niet bij na te denken, maar soms kunnen er problemen ontstaan. Hieronder daarom een uiteenzetting wat een aantal belangrijke zaken.
Wanneer is er sprake van een contract/overeenkomst?
Een overeenkomst is een rechtsverhouding tussen twee partijen, oftewel een meerzijdige rechtshandeling. Op grond van deze rechtsverhouding is de schuldenaar (debiteur) een prestatie verschuldigd aan de schuldeiser (crediteur). De overeenkomst is dus zowel een vorderingsrecht (het recht om een prestatie op te eisen) als een schuld.
De overeenkomst komt tot stand door middel van een wilsverklaring in de vorm van aanbod en aanvaarding. Men dient de ander een aanbod te doen en dit aanbod dient vervolgens aanvaard te worden. Een aanbod kan beschouwd worden als een voorstel tot het sluiten van een overeenkomst en tevens moet het aanbod voldoende duidelijkheid verschaffen over de belangrijkste verplichtingen. Aanvaarding is een wilsverklaring houdende acceptatie van overeenkomst zoals voorgesteld in het aanbod. Door het aanvaarden komt de overeenkomst tot stand. Een van het aanbod afwijkende aanvaarding geldt als een nieuw aanbod. Degene die het aanbod doet heeft de mogelijkheid zijn aanbod te herroepen, men kan dus het aanbod weer intrekken. Voorwaarde is wel dat het aanbod nog niet aanvaard is door de ander.
In beginsel is men geheel vrij om de inhoud en de vorm van de overeenkomst te bepalen, tenzij de wet anders bepaalt. Dit wordt ook wel contractsvrijheid genoemd. De inhoud mag van de overeenkomst echter niet tot maatschappelijke onaanvaardbare gevolgen leiden. In een dergelijk geval is de overeenkomst nietig en zijn er geen rechtsgevolgen aan de overeenkomst verbonden. Bijvoorbeeld in het geval dat de overeenkomst vanwege de inhoud in strijd is met de goede zeden of openbare orde dan is deze nietig. Naast nietigheid is de overeenkomst in bepaalde gevallen vernietigbaar, een partij heeft dan de bevoegdheid om de overeenkomst ongeldig te verklaren.
Wat betreft de vorm is een mondelinge overeenkomst in beginsel een rechtsgeldige en dus bindende overeenkomst. Een schriftelijke overeenkomst heeft echter de voorkeur, want deze biedt zekerheid met betrekking tot het bewijs van de overeenkomst. Als de wederpartij niet aan zijn verplichtingen uit de overeenkomst voldoet, is er sprake van wanprestatie.
Wanneer is er sprake van nietigheid of vernietigbaarheid?
Er bestaan een aantal gronden waarop een overeenkomst nietig of vernietigbaar geacht kan worden. Allereerst is er de strijd met de wet, goede zeden of openbare orde. Indien het sluiten, inhoud of de strekking van de overeenkomst in strijd is met de wet, goede zeden of openbare orde brengt dit in beginsel nietigheid van de overeenkomst met zich mee. Men kan hierbij bijvoorbeeld denken aan het verkopen van een wapen.
Daarnaast kan er sprake zijn van bedreiging, bedrog en misbruik van omstandigheden. Komt een overeenkomst door bedreiging, bedrog of misbruik van omstandigheden tot stand dan is deze vernietigbaar.
- Bedreiging
Bedreiging houdt in dat iemand een ander beweegt tot het sluiten van een overeenkomst door diegene met onrechtmatig nadeel te bedreigen. Onrechtmatig is bijvoorbeeld het dreigen met fysiek geweld om iets gedaan te krijgen waar men geen recht op heeft.
- Bedrog
Bedrog houdt in dat iemand een ander beweegt tot het sluiten van een overeenkomst door opzettelijk een onjuiste mededeling te doen dan wel door middel van een onterechte verzwijging of een andere kunstgreep. Men vertelt de koper bijvoorbeeld dat het een schilderij van Rembrandt betreft terwijl hier feitelijk geen sprake van is. Echter onware aanprijzingen in algemene bewoordingen vormen in beginsel nog geen bedrog.
- Misbruik van omstandigheden
Bij misbruik van omstandigheden wordt de een bewogen tot het sluiten van een overeenkomst terwijl de ander weet of had moeten weten dat dit komt door de bijzondere omstandigheden van het geval. De laatstgenoemde heeft desondanks de totstandkoming van de overeenkomst bevordert, terwijl hij weet of had moeten begrijpen dat hij de ander ervan had moet weerhouden om de overeenkomst te sluiten. Men kan bijvoorbeeld denken aan een verzwakte geestelijke conditie.
- Schending vormvoorschriften
Ook kan er sprake zijn van schending van vormvoorschriften. Indien dit het geval is is de overeenkomst nietig, tenzij de wet anders bepaalt.
- Geestelijke stoornis
Indien iemand een overeenkomst sluit onder invloed van een geestelijke stoornis, is deze vernietigbaar. Voorwaarde is wel dat deze stoornis ook daadwerkelijk invloed had op de waardering van de betrokken belangen of op de verklaring van betrokkenen.
- Handelingsonbekwaamheid
Dan bestaat er nog de handelingsonbekwaamheid. Handelingsonbekwaam zijn onder meer minderjarigen (tenzij deze toestemming van hun ouders of verzorgers) of onder curatele gestelden (tenzij er toestemming is van de curator). Indien handelingsonbekwamen een overeenkomst sluiten is deze in beginsel vernietigbaar.
- Dwaling
Ten slotte kan men zich eventueel beroepen op dwaling. Onder bijzondere omstandigheden kan degene die een onjuiste voorstelling van zaken heeft (oftewel dwaalde) hier een beroep op doen en de overeenkomst vernietigen, indien diegene de overeenkomst in geval van een juiste voorstelling van zaken niet de overeenkomst zou hebben gesloten. Dit is onder meer mogelijk in de volgende gevallen: a. Dwaling door een inlichting van de wederpartij: de wederpartij heeft de ander onjuist ingelicht en zonder deze inlichting zou de ander de overeenkomst niet zijn aangegaan. b. Dwaling door het zwijgen van de wederpartij: de wederpartij verzwijgt relevante informatie en weet of had moeten weten dat deze informatie essentieel is om al dan niet een overeenkomst aan te gaan. De wederpartij dient in een dergelijk geval er rekening mee te houden dat de ander dan dwaalt en heeft niet aan haar mededelingsplicht voldaan. c: Dwaling door beide partijen: beide partijen gaan van een onjuiste voorstelling van zaken uit, in geval van een juiste voorstelling van zaken had de wederpartij moeten begrijpen dat de dwalende dan de overeenkomst niet zou hebben gesloten. Algemene uitzonderingen voor een beroep op dwalingen betreffen enkel toekomstige omstandigheden, de aard van de overeenkomst of de onderzoeksplicht van de koper. Echter de mededelingsplicht gaat in beginsel voor de onderzoeksplicht.
Nietigheid brengt met zich mee dat de overeenkomst in beginsel geen rechtsgevolgen heeft, de overeenkomst is nimmer rechtsgeldig geweest. In geval van vernietigbaarheid gaat het om de bevoegdheid van een partij om in bepaalde gevallen de overeenkomst ongeldig te verklaren. Het verschil is dat de vernietigbare overeenkomst geldig blijft totdat men een beroep op een vernietigingsgrond bij de rechter heeft gedaan.
Gevolg van zowel nietigheid als vernietigbaarheid is dat er geen overeenkomst tot stand is gekomen. Met betrekking tot vernietigbaarheid is dit dan wel met terugwerkende kracht. Hetgeen wat al is verricht door een van de partij geldt als ‘onverschuldigd betaald’ en kan teruggevorderd worden. Het is ook mogelijk om de overeenkomst voor een gedeelte nietig te verklaren of te vernietigen. Voor het overige blijft de overeenkomst dan gewoon in stand.
Wat zijn algemene voorwaarden en waar moet ik op letten?
Algemene voorwaarden maken vaak onderdeel uit van een contract.
Garantie
- Wettelijke garantie
De verkopersgarantie is de garantie die de verkoper op basis van de wet moet geven als er sprake is van een consumentenkoop (de koop tussen een consument en een bedrijf). Dit wordt ook wel de wettelijke garantie genoemd en is anders dan de fabrieksgarantie. Via deze garantie heb je recht op herstel of vervanging van een zaak als de zaak niet aan uw (redelijke) verwachtingen voldoet. Het product is dan zogezegd niet conform. Een product moet gewoon werken en de functie vervullen waarvoor het gemaakt is. Een product mag bijvoorbeeld ook niet in een andere kleur of maat geleverd worden. De duur van deze garantie varieert per product. Een wasmachine gaat bijvoorbeeld langer mee dan een op afstand bestuurbare speelgoed auto. Zo kan er op een wasmachine dus een garantie van langer dan een jaar rusten. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld een computer of laptop. Het product moet dan natuurlijk wel op een normale manier gebruikt worden.
Als consument heb je wel een klachtplicht. Jij moet dus melden dat het product niet aan jouw redelijke verwachtingen voldoet. Dit moet je wel gelijk melden. Doe je dit niet en wacht je te lang, dan kan je het recht op herstel of vervanging verspelen. Als het gaat om een consumentenkoop dan moet het gebrek binnen twee maanden na ontdekking worden gemeld aan de verkoper.
- Fabrieksgarantie
De fabrieksgarantie is zoals gezegd iets anders dan de wettelijke garantie. Vaak wordt in een dergelijke garantie bepaalde eigenschappen toegezegd aan een product door de verkoper of producent. Dit staat veelal neergelegd in een garantiebewijs. Het handige aan het hebben van zo’n garantiebewijs is dat de verkoper moet bewijzen dat het gebrek is veroorzaakt door onjuist gebruik van het product. Bij de wettelijke garantie moet de koper dit zelf bewijzen als het gebrek is ontstaan na een termijn van zes maanden na aanschaf van het product. Een voorbeeld ter verduidelijking: stel de wasmachine gaat na anderhalf jaar kapot. Als er geen fabrieksgarantie zou zijn dan is het gebrek ontstaan na de termijn van zes maanden en dan moet je zelf bewijzen dat het gebrek niet komt door onjuist gebruik (vaak is dit voor een consument vrij lastig). Als er bijvoorbeeld een fabrieksgarantie van vijf jaar op de wasmachine zit, dan moet de verkoper/producent gedurende de gehele vijf jaren bewijzen dat er sprake is van onjuist gebruik.
Let op! De fabrieksgarantie mag geen afbreuk doen aan de wettelijke garantie. Doordat dit moeilijk te beoordelen is voor een consument, geldt er een speciale informatieplicht; de koper heeft het recht exact te weten wat zijn rechten zijn en bij wie hij die rechten kan inroepen. Voor vragen over garanties kunt u terecht bij de Clinic via het Aanvraagformulier.
Niet nakoming (wanprestatie / overmacht)
Wat nu indien bijvoorbeeld bij een koopovereenkomst de verkoper het goed levert, maar de koper de koopprijs niet betaalt? Als een van beide partijen de overeenkomst niet (of niet goed) nakomt noemen we dat een tekortkoming in de nakoming. Is de tekortkoming toe te rekenen, dan is dat een wanprestatie. Als de tekortkoming niet aan de schuld van de wederpartij is te wijten, dan kan dat overmacht opleveren. Overmacht is een belangrijke rechtvaardigingsgrond voor wanprestatie. Denk hierbij bijvoorbeeld aan natuur- of oorlogsgeweld waardoor je je verplichtingen uit een overeenkomst niet (goed) kan nakomen, wat onder omstandigheden met succes aangevoerd kan worden.
Als een wederpartij wanprestatie pleegt kan je drie dingen doen. Ten eerste kan je nakoming vorderen. Dat betekent dat je de wederpartij aanspoort om alsnog te presteren zoals was afgesproken. Ten tweede kan je in sommige gevallen schadevergoeding vorderen. Tot slot kan je je eigen prestatie opschorten of de overeenkomst ontbinden.
Soorten overeenkomsten
In de wet zijn een aantal bijzondere overeenkomsten opgenomen.
- Consumentenkoop
Het is van belang dat je weet of je een consumentenkoop hebt gesloten. Als consument heb je namelijk meer bescherming dan wanneer je als niet-consument een product koopt of als je iets bij een andere particulier zou kopen. Een consumentenkoop is de koop van een product door iemand die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf bij een professionele verkoper. Simpel gezegd is daar sprake van als je als consument een product in een winkel koopt.
Een consument die een consumentenkoop heeft gesloten, heeft bij non-conformiteit normaal gesproken recht heeft op herstel of vervanging. Non-conformiteit houdt in dat het product niet voldoet aan de eigenschappen die er van mocht verwachten. Dat betekent dat het product gewoon normaal moet werken en niet bij het minste of geringste kapot gaat. Zie hiervoor onder het kopje ‘Garantie’ voor een verdere uitleg.
- Koop op afstand
De regelgeving over de koop op afstand wordt steeds belangrijker omdat meer en meer aankopen over het internet worden gedaan. Websitehouders moeten aan bepaalde verplichtingen voldoen en consumenten hebben bepaalde rechten waar zij een beroep op kunnen doen die afwijken van een aankoop die niet op internet plaatsvindt.
Een koop geldt als een koop op afstand als je iets koopt zonder dat je direct het product kan zien. Het moet dan wel gaan om een koop door een consument, dus niet een bedrijf. Als je als consument een product koopt op een webwinkel is er dus sprake van een koop op afstand. Het moet duidelijk zijn dat er op de website producten worden aangeboden (of zoals de wet het zegt: “ het commerciële oogmerk” moet duidelijk zijn). De prijzen van de producten moeten inclusief BTW zijn. Worden er geen producten (of zoals de wet zegt “roerende goederen”) aangeboden dan kan er sprake zijn van een dienst op afstand.
Als het product of de dienst je niet bevalt, heb je over het algemeen zeven werkdagen de tijd om het product terug te sturen zonder dat je daarvoor een reden hoeft te geven. In sommige gevallen kan deze termijn verlengd worden naar 3 maanden. De termijn van 7 dagen begint te lopen vanaf het moment dat je het product ontvangt. Bij een dienst op afstand begint de termijn te lopen vanaf het moment dat de overeenkomst is gesloten.
Maar let op: Je mag het product alleen terugsturen zolang “de aard van het product zich daar niet tegen verzet”. Dat houdt dus in dat je bijvoorbeeld seksartikelen niet (wegens hygiënische redenen) mag terugsturen. Producten die op grond van bepaalde specificaties zijn gemaakt of die snel kunnen bederven mogen (natuurlijk) ook niet worden teruggezonden. CD’s, computerspellen waarvan de zegel is verbroken mogen tevens niet teruggestuurd worden.
De verkoper op afstand dient een groot aantal gegevens te vermelden. Mist de website bepaalde gegevens (er staat bijvoorbeeld geen adres op waar je het product naar kan terugsturen) dan is er niet voldaan aan de eisen waaraan een website aan moet voldoen en heb je zelfs drie maanden de tijd om het product terug te sturen. Voor vragen over deze gegevens kunt u terecht bij de Clinic via het aanvraagformulier.
Er moeten verschillende stappen worden doorlopen voordat het product echt besteld is. Het is niet zo dat je met één druk op de knop een overeenkomst hebt gesloten en je verplicht bent het product te betalen. Als er algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard (en dat is meestal zo) dan moet bijvoorbeeld in één van de stappen uitdrukkelijk de mogelijkheid geboden zijn om de algemene voorwaarden te lezen en uit te printen en/of op te slaan. Dat kan bijvoorbeeld door op een link te klikken zodat je de algemene voorwaarden door kan nemen (en uitprinten en/of opslaan).
Zie ook: Ius Mentis.
- Overeenkomst op afstand tot het verrichten van diensten
Voor toepassing van deze regeling moet je als consument een overeenkomst hebben afgesloten met een professionele dienstverlener. Voor de dienst op afstand gelden dezelfde regels als voor de koop op afstand, zoals bijvoorbeeld het terug vragen van je geld binnen zeven werkdagen en de eisen waaraan een website moet voldoen. Maar let wel op: bepaalde diensten, zoals bijvoorbeeld diensten die vervoer betreffen, zijn uitgesloten van deze regeling, indien deze diensten verricht moeten worden op een bepaalde datum of tijdens een bepaalde periode. Dat komt neer op een vrij omvangrijke uitzondering. Het boeken van een vliegticket op internet valt hier bijvoorbeeld onder. Je kan in dat geval dus niet binnen zeven werkdagen terugbetaling van de ticket vragen.